Trong chiến tranh,
việc truyền tin tức giữ vai trò cực kỳ quan trọng, do đó từ xa xưa, các triều
đình đã tổ chức hệ thống thông tin với các dạng thức khác nhau như dùng cờ hiệu,
đặt trạm dịch, dùng hỏa đài… và đặc biệt là dùng chim bồ câu để đưa tin. Không
rõ việc sử dụng chim bồ câu đưa tin xuất hiện ở nước ta khi nào, nhưng đến giai
đoạn kháng chiến chống quân Minh xâm lược, sử sách và giai thoại dân gian có nhắc
đến hai nhân vật nổi tiếng là Trần Nguyên Hãn và Nguyễn Chích. Đây là hai danh
tướng của nghĩa quân Lam Sơn và sau này là khai quốc công thần của nhà Hậu Lê.
Trần Nguyên Hãn là con cháu nhà Trần, cháu ruột
của Trần Nguyên Đán, dòng dõi Thượng tướng Trần Quang Khải, anh em (con cô, con
cậu) với Nguyễn Trãi. Ông quê ở xã Sơn Đông (nay thuộc huyện Lập Thạnh, Vĩnh
Phúc), lập nhiều công nên khi xét công lao ông được đứng hàng đầu với chức Tả
tướng quốc. Trong thời gian kháng chiến, Trần Nguyên Hãn đã dùng những chú chim
bồ câu mà ông nuôi dưỡng, huấn luyện để chuyển thư qua lại với chủ tướng Lê Lợi
và các đầu mối quân sự khác. Có lần khi đang đóng quân trấn giữ thành Võ Ninh
thì bị quân Minh kéo đến vây chặt, tình thế rất nguy khốn, Trần Nguyên Hãn đã
viết thư cầu cứu rồi buộc vào chân chim. Nhờ thư do chim câu mang đến, Bình Định
Vương Lê Lợi biết được tình hình liền lập tức cho quân tiếp viện đến Võ Ninh
phá vỡ vòng vây giải cứu. Sau này Trần Nguyên Hãn với hình ảnh chú chim bồ câu
được suy tôn là Thánh Tổ của lực lượng truyền tin nước ta.
Cùng về qui tụ dưới lá cờ nghĩa Lam Sơn còn có
một vị tướng cũng có tài nuôi chim bồ câu, ông tên là Nguyễn Chích. Ông người
thôn Vạn Lộc, xã Đông Ninh, phủ Đông Sơn (nay là huyện Đông Sơn, Thanh Hóa),
trước khi tham gia lực lượng của Lê Lợi thì Nguyễn Chích đã dựng cờ khởi nghĩa ở
núi Hoàng Sơn (nay thuộc huyện Nông Cống, Thanh Hóa) lấy thành Yên Mỗ làm căn cứ.
Chính ông đã đề xuất kế hoạch vào Nghệ An, tạo nên cục diện mới cho cuộc khởi
nghĩa Lam Sơn.
Bố Nguyễn Chích là người thích nuôi chim thả để
dự thi nên truyền nghề này cho con, vì thế từ nhỏ ông đã có biệt tài nuôi chim
bồ câu rất giỏi. Bồ câu được dạy một cách khéo léo để xem khả năng của mỗi con,
người ta đặt một chậu nước giữa sân, rồi cho chim tung cánh lên trời, những con
chim nào dạy khéo sẽ bay rất thẳng, đến nỗi, bay cao lên tít mây xanh mà bóng
chim vẫn in trong chậu nước. Nguyễn Chích đã tập cho đàn chim của ông bay khéo
như vậy và còn luyện cho chúng mang thư từ và đồ nhẹ đến nơi định sẵn và bay trở
về.
Khi gia nhập cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, Nguyễn
Chích cùng vợ là Nguyễn Thị Bành đã mang cả bầy bồ câu đi theo, nhiều lần, chim
câu đã giúp việc truyền tin cho nghĩa quân rất nhanh chóng. Một bận, căn cứ Lam
Sơn bị đánh úp trong khi phần đông quân lính được chủ tướng Lê Lợi chia ra, sai
các tướng tá dẫn đi các ngả mất rồi, ở doanh trại chỉ có Lê Lợi và Nguyễn Chích
cùng mấy trăm quân túc vệ. Giặc Minh ở ngoài vây rất chặt, khó có thể phá được
vòng vây hay cử người đi báo tin giải cứu.
Nguyễn Xí liền thả chim câu đi đưa thư gọi được các cánh quân về cứu viện,
trong đánh ra, ngoài đánh vào làm cho vòng vây của giặc tan vỡ, Bình Định Vương
Lê Lợi rất khen ngợi, ban thưởng cho Nguyễn Xí và lấy thóc tẩm mật cho chim ăn
để bồi dưỡng. Cho đến nay người dân ở vùng đất xứ Thanh Nghệ vẫn lưu truyền bài
thơ ca ngợi “đội quân” chim bồ câu của tướng Nguyễn Chích như sau: “Bồ câu bồ
các/ Nó hát cúc cù/ Cu đi Quan Du/ Cu về Bù Rộc/ Thư này hỏa tốc/ Phải đợi cu về/
Ăn gạo vua Lê/ Đậu vai ông Chích/ Cu là cu thích/ Lại hát cúc cù!”.
Ngoài những “đội quân” đặc biệt nói trên,
trong lịch sử ghi nhận nhiều nhất đến những đội quân voi trận, ngựa chiến đã được
người Việt sử dụng từ lâu đời, tạo thành sức mạnh nhiều phen kiến quân thù kinh
hồn táng đởm. Bên cạnh đó, trong những tình huống, hoàn cảnh nhất định đã xuất
hiện những “đội quân” động vật được sử dụng một lần như “đội quân” vịt, ngỗng
có nhiệm vụ cảnh giới, mỗi khi có người sẽ kêu như một cách báo động; “đội
quân” rắn độc, như chuyện nghĩa quân của Thiên Hộ Dương ở Đồng Tháp Mười đã dụ
quân Pháp vào nơi có hang rắn độc lớn khiến không ít tên giặc bị thiệt mạng,
còn người dân thì hào hứng kể cho nhau rằng Thiên Hộ Dương có đạo binh “rắn thần”
trợ chiến.
Hay như “đội quân” trâu lửa phá trận với những
chú trâu sừng buộc gươm đao lao vào hàng ngũ của đối phương xung sát dữ dội,
sách Binh thư yếu lược của Trần Hưng Đạo cũng viết về cách sử dụng lực lượng
này như sau: “Dùng con trâu già bỏ đi, buộc dao sắc vào sừng, hai bên mình cặp
tre sát vào chân cho không thể quay được, trên lưng đội một ống pháo sắt lớn chứa
một đấu thuốc, thuốc để quanh co ở trong pháo; pháo chứa những thuốc liệt hỏa,
thần sa, thần hỏa. Phàm khi quân giặc rất nhiều quân ta rất ít, dùng trâu ấy
xông vào người ngựa gặp phải tức thì tan nát. Khi xông vào trận giặc thì lửa
phát pháo nổ, thế như sấm động, ầm một tiếng không kịp bịt tai. Dù khó nhọc mấy
ở trong mấy trùng vây của giặc cũng phá tan được”.
No comments:
Post a Comment